Hình thức hợp đồng BT (thi công – chuyển giao, hay còn gọi là đổi đất lấy hạ tầng) được xem là 1 hình thức khá hữu hiệu để huy động nguồn vốn xã hội đầu tư thi công cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, nếu không được quản lý chặt, minh bạch, hình thức này sẽ phát sinh nhiều hệ lụy.
.jpg) Đường Tố Hữu là 1 trong một vài dự án hạ tầng được triển khai theo hình thức BT ở Hà Nội – Ảnh: Dũng Minh. |
“Miếng bÁnh ngon”
Hợp đồng BT là hình thức nhà đầu tư bỏ tiền ra đầu tư cơ sở hạ tầng cho Nhà nước, đổi lại, Nhà nước sẽ “trả lại” vốn cho nhà đầu tư bằng quỹ đất do hai bên thống nhất, chọn lọc và định giá. Cả quá trình này, người dân không tham dự trực tiếp vào công đoạn nào, trừ trường hợp có liên quan đến giải phóng mặt bằng. Do vậy, thường một vài dự án BT ít chịu sự phản ứng của người dân giống như dự án BOT thời gian qua.
Những năm trước, để đẩy mạnh đầu tư hạ tầng giao thông, trong khi nguồn vốn ngân sách có hạn, một vài thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM triển khai một vài dự án theo hình thức xã hội hóa thông qua cả hình thức BT và BOT. Trong GĐ này, không ít công ty nhờ đầu tư dự án theo hình thức BT đã trở thành “đại gia” trong giới BDS như CTCP Xuất nhập khẩu tổng hợp Hà Nội (Geleximco) ở Hà Nội, hay Công ty cổ phần Phát triển BDS Phát Đạt ở TP.HCM…
Trong đó, Geleximco trở thành đại gia BDS từ khi đầu tư vào Dự án BT các con phố Lê Trọng Tấn (quận Hà Đông), kèm có đó là Khu thành phố Geleximco (huyện Hoài Đức). Sau đó, tập đoàn này tiếp nhận Dự án xa lộ Hòa Lạc – Hòa Bình và được giao 3 dự án BDS ở Hòa Bình là Khu thành phố Yên Quang 150 ha, Khu thành phố Trung Minh 130 ha, Sân Golf Trung Minh 36 lỗ và chuẩn bị Khu thành phố Nam Láng – Hòa Lạc có tổng diện tích 600 ha trên địa bàn Hà Nội.
Tại TP.HCM, việc đầu tư thi công cầu Mỹ Lợi năm 2014, Trung tâm Thể dục thể thao Phan Đình Phùng, đem lại cho Phát Đạt nhiều quỹ đất có địa điểm đắc địa ở TP.HCM như 255 Trần Hưng Đạo, 3 – 3Bis Phan Văn Đạt (quận 1)…
Đại diện lãnh đạo Phát Đạt cho biết, trong bối cảnh quỹ đất càng ngày càng khan hiếm, việc đầu tư vào dự án BT có lại lợi thế cho Công ty vì được hoán đổi lại bằng quyền khai thác kinh doanh một vài quỹ đất. Trong trường hợp Phát Đạt không được cung cấp một vài dự án ưng ý, thì lợi nhuận trên vốn đầu tư cũng được Nhà nước cam đoan ở mức 10%.
Cần phương án “làm mới” BT
Lợi ích lớn khi thực hiện một vài dự án BT khiến nhiều công ty chạy theo hình thức đầu tư này, kể một vài một vài công ty thi công hạ tầng, hay BDS.
Mới đó, liên danh gồm Công ty Phát Đạt, Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển hạ tầng 620 và Công ty cổ phần Đầu tư Phát triển Xây dựng 168 đã được TP.HCM “nhắm đến” để thực hiện Dự án cầu Thủ Thiêm 4 nối quận 2 và quận 7, có tổng vốn đầu tư hơn 5.000 tỷ đồng. Đổi lại, một vài nhà đầu tư được Thành phố hoán đổi 11 lô đất thuộc khu công dụng số 3, 4 Khu thành phố mới Thủ Thiêm có tổng tổng diện tích gần 100.000 m2.
Ngoài ra, Thành phố còn dành 5 quỹ đất khác là số 462-464 Nguyễn Thị Minh Khai (quận 1, gần 1.200 m2); 1310 Kha Vạn Cân (quận Thủ Đức, 5.300 m2); số 11 các con phố Linh Trung (hơn 11.700 m2); số 540/21 Cách Mạng Tháng Tám (quận 3, 7.000 m2) và khu đất ở cảng Tân Thuận đã đi vào hoạt động sau khi di dời để chi trả cho kinh phí bồi thường giải phóng mặt bằng phía quận 7 và một vài kinh phí khác.
Còn ở Hà Nội, UBND Thành phố cũng vừa đưa ra đề xuất xây 6 cây cầu bắc qua sông Hồng, sông Đuống có tổng mức đầu tư gần 57.000 tỷ đồng.
Trước đó, theo Nghị quyết về dự án công trình trung tâm, kế hoạch đầu tư công trung hạn GĐ 2016 – 2020 của TP. Hà Nội được thông qua vào cuối năm ngoái, trong lĩnh vực hạ tầng giao thông thành phố có 38 dự án có tổng mức đầu tư dao động 452.000 tỷ đồng, nhu cầu đầu tư GĐ 2016-2020 dao động gần 189.000 tỷ đồng.
Để thực hiện một vài dự án trên, UBND TP. Hà Nội đã đề xuất cơ chế đặc biệt chọn lọc nhà đầu tư và chi trả bằng quỹ đất ở 1 số khu vực, như ô quy hoạch 4-5 của phân khu N9 xã Yên Thường, huyện Gia Lâm (96 ha), quỹ đất ở xã Dương Xá, huyện Gia Lâm (34 ha); quỹ đất ở xã Đông Dư, huyện Gia Lâm (78,4 ha), quỹ đất ở một vài phường Long Biên và Cự Khối, quận Long Biên (320 ha) và quỹ đất bổ sung ngoài bãi sông Hồng có khả năng khai thác trong phạm vi tìm hiểu quy hoạch mở rộng tới sát mép nước (dao động 135 ha)…
PGS.TS Nguyễn Quang Toản, nguyên Chủ nhiệm Bộ môn Đường bộ, Đại học Giao thông Vận tải Hà Nội cho rằng, việc Hà Nội chuẩn bị thực hiện số lượng dự án hạ tầng giao thông thành phố nói trên là có thể hiểu được. Đây đều một vài đề nghị thiết yếu, nhưng vốn đầu tư rất lớn, nên nếu không áp dụng xã hội hóa, sẽ khó lòng triển khai.
Tuy nhiên, hình thức BT giai đoạn này đang bộc lộ 1 số hạn chế do thiếu tính nghiêm ngặt trong một vài cơ chế và quy trình xin chủ trương chọn lọc nhà đầu tư. Tại một vài báo cáo kết quả thanh tra, kiểm tra của Thanh tra Chính phủ và Kiểm toán Nhà nước ra mắt gần đó đều cho thấy, có nhiều vi phạm ở nhiều mức độ khác nhau ở một vài dự án theo hình thức BT.
Một phần vì tính cấp bách, cấp thiết từ một vài công trình có tính trung tâm, nên 1 số địa phương đã chủ động đề xuất cơ chế vượt quy trình, quy định để phê duyệt dự án, trong 1 số trường hợp, nhà đầu tư được chọn lọc không đủ năng lực thực hiện. Bên cạnh đó, khung pháp lý thẩm định, phê duyệt một vài dự án BT hiện vẫn còn một vài bất cập. Chưa kể, có trường hợp dự án BT được giao đất trước khi hoàn thành công trình, nên có đơn giá thấp hơn rất nhiều so có thời điểm nhà đầu tư bàn giao công trình, làm lợi cho nhà đầu tư và gây thiệt hại cho Nhà nước.
Theo phân tách 1 số chuyên gia, thường đất đai giao cho nhà đầu tư lại gắn có dự án hạ tầng, nên giá đất sau đó có thể tăng cao gấp nhiều lần. Nhà đầu tư nhìn thấy điều đó, nên gắng sức giành được quyền triển khai dự án. Thông thường, ở một vài nước, khi định giá có tổ chức trung gian giải đáp định giá, sau đó đem ra đấu thầu công khai. Làm như thế sẽ chắc chắn tính công khai, minh bạch và chắc chắn lợi ích cho một vài nhà đầu tư, cũng như Nhà nước.
Ngoài ra, bí kíp của địa cầu cũng cho thấy, cần sớm hình thành quỹ đầu tư phát triển hạ tầng. Quỹ đầu tư này được hình thành dựa trên quy hoạch hợp lý.
Chẳng hạn, khi mở 1 con các con phố, một vài cơ quan quản lý cần quy hoạch để thu được giá trị tăng lên từ con các con phố, thu gom quỹ đất mặt các con phố 2 bên các con phố để phân phối đấu giá công khai, tạo nguồn cho quỹ đầu tư phát triển hạ tầng. Khi có quỹ này, sẽ đấu thầu, thuê công ty làm công trình.
Ở Việt Nam, Đà Nẵng trước đó cũng đã thực hiện đấu giá đất ở 2 bên tuyến các con phố mới, sau đó lấy nguồn vốn này để thực hiện một vài công trình hạ tầng giao thông khác và triển khai khá thành công.
Tìm hiểu thêm tài liệu về dự án masteri an phú Xem Thêm
Bài viết liên quan
