Không phải ngẫu nhiên mà trong 5 năm trở lại đây, 1 số dự án đầu tư theo hình thức BT (đầu tư – chuyển giao) đang trở thành 1 cơn “sốt” thực sự trên khắp cả nước. Dự án BT không chỉ có lại cho chính quyền – nhân dân địa phương, cho nhà đầu tư mà còn có lại nhiều lợi ích cho bạn. Hình thức “đổi đất lấy hạ tầng” còn là mảnh đất màu mỡ cho tham nhũng, lợi ích nhóm vì thiếu công khai minh bạch.
 Hình thức “đổi đất lấy hạ tầng” còn là mảnh đất màu mỡ cho tham nhũng, lợi ích nhóm vì thiếu công khai minh bạch. Ảnh: Internet. |
Kẽ hở của việc “xin – cho”
Theo bà Trương Hải Yến, Phó Vụ trưởng Vụ Tổng hợp (Kiểm toán nhà nước), qua kiểm toán 21 dự án đầu tư xây dựng theo hình thức hợp đồng BT cho thấy cơ chế, chính sách phân phối hàng và thực ở triển khai thực hiện còn khá nhiều bất cập. Trên thực ở, đa số 1 số dự án đầu tư theo hình thức BT không nằm trong kế hoạch đầu tư trung hạn, không được thông qua HĐND. Do đây, nhu cầu, mục tiêu đầu tư dự án BT không rõ ràng, chẳng thể hiện được sự cần thiết, cấp bách. Ngoài ra, còn có địa phương phê duyệt 1 số dự án đầu tư theo hình thức BT đều được giao cho 1 số nhà đầu tư đã được giao 1 số dự án trước đây nhưng chưa nộp tiền sử dụng đất vào NSNN.
Kết quả kiểm toán cũng cho thấy, đa số 1 số dự án BT đều chọn lọc nhà đầu tư theo hình thức chỉ định thầu mà không thực hiện đấu thầu để chọn nhà đầu tư có đủ năng lực thực hiện dự án. Việc chọn lọc nhà thầu theo hình thức chỉ định thầu làm giảm sự tranh đua trong chọn lọc nhà đầu tư và tiềm ẩn rủi ro chọn nhà đầu tư không có đủ năng lực thực hiện dự án.
Ngoài ra, việc giao đất đã giải phóng mặt bằng không thông qua hình thức đấu giá là chưa thích hợp quy định của Luật Đất đai năm 2013 và là kẽ hở của việc “xin – cho” tạo ra thất thoát ngân sách. Bên cạnh đây, việc thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng để chi trả cho nhà đầu tư cũng chưa được quy định 1 1 sốh cụ thể, rõ ràng ở 1 số văn bản giải đáp thực hiện, quản lý dự án BT.
Đồng thời, công tác quản lý, giám sát của 1 số cơ quan quản lý nhà nước chưa được thực hiện không ngừng nghỉ, đầy đủ theo công dụng, nhiệm vụ được giao nên dẫn đến để xảy ra sai sót ở tất cả 1 số khâu, gây thất thoát trong quá trình xây dựng thực hiện dự án, chất lượng dự án kém. Kết quả kiểm toán, Kiểm toán nhà nước đã kiến nghị xử lý tài chính 3.815,4 tỷ đồng đối có 21 dự án, tương đương 12,54% giá trị được kiểm toán (3.815,4 tỷ đồng/30.425 tỷ đồng).
Bên cạnh đây, khi Thanh tra Chính phủ thực hiện thanh tra 15 dự án BT ở Hà Nội, tất cả đều có sai phạm ở nhiều mức độ. Đáng chú tâm nhất là có 14/15 dự án chỉ định thầu nhà đầu tư yếu kém. Điều này dẫn đến các sự thất thoái lớn giá trị do không được đấu thầu công khai, đồng thời, làm thất thoát nguồn đất đai của Nhà nước khi phân phối có giá địa tô thấp.
Thiếu khung pháp lý chặt
Lý do được nhiều địa phương lý giải vì sự cấp bách, cần thiết phải xây dựng hạ tầng phải chỉ định thầu. Tuy nhiên, Kiểm toán Nhà nước cho rằng lý giải này không thích hợp, bởi 1 số dự án này không nằm trong kế hoạch trung hạn của địa phương, không có sự giám sát của Hội đồng nhân dân. Có thể dẫn chứng đến việc nhà đầu tư bỏ hơn 700 tỷ đồng xây 5km cho đoạn các con phố nối tiếp các con phố Lê Văn Lương kéo dài. Đổi lại, Hà Nội bố trí hơn 197 ha để nhà đầu tư xây dựng khu thành phố. Với giá 8,5 triệu đồng/m2. Tuy nhiên, sau khi xây xong tuyến các con phố, giá đất ở khu vực này đã tăng gần 5 lần.
Theo ông Lê Huy Trọng, Kiểm toán trưởng Kiểm toán nhà nước chuyên ngành V, có việc chi trả dự án BT bằng quỹ đất mà không thông qua đấu giá dự án sẽ khiến lượng lớn tài sản đất không được định giá đúng giá trị. Nhiều mảnh đất đẹp, đắc địa được định giá thấp. Thực tế ở 1 số quận, huyện khi đấu giá đất, giá trúng có thể còn cao gấp 15-20 lần so có mức giá khởi điểm.
Nhận định rõ hơn về hình thức đầu tư BT, PGS.TS Nguyễn Đình Hòa – Phó giám đốc Trường đào tạo và bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm toán (Kiểm toán Nhà nước) cho rằng, bản chất của dự án BT là 1 chuyển nhượng mua sắm công có điều kiện chi trả chậm hay chi trả sau. Mặc dù là làm việc mua – phân phối nhưng dự án BT lại không theo cơ chế phân khúc bởi bên mua (nhà nước) không có sản phẩm cộng loại để có thể chọn lọc, còn bên phân phối (nhà đầu tư) không có ai phải tranh đua trực tiếp trong chào giá tranh đua.
Về biện pháp khắc phục, theo TS. Đặng Văn Thanh, Chủ tịch Hội kế toán và Kiểm toán Việt Nam, để công khai minh bạch, khi triển khai 1 số dự án BT, BOT cần thực hiện phương thức đấu thầu dự án, kết hợp đấu giá 1 số lô đất vừa đủ để thực hiện dự án. Cần hạn chế tối đa việc chỉ định nhà thầu, chỉ định nhà đầu tư, để tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh minh bạch, bình đẳng, tranh đua lành mạnh. Đối có dự án BT, phải thẩm định dự án nghiêm ngặt, thẩm định được năng lực nhà đầu tư.
Tuy nhiên, theo ông Thanh, cần đặc thù nhấn mạnh đến trách nhiệm, đạo đức công vụ và cái tâm của người đại diện cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt dự án BT trong 1 số khâu thực hiện dự án. Nếu tham nhũng, nếu không vì đất nước, để nhà đầu tư dẫn dắt thì sẽ dễ dẫn đến sai phạm, đến thất thoát rất lớn cho tài sản quốc gia.
“Các dự án BT ngoài chắc chắn 1 số điều kiện khác theo quy định hiện hành phải nằm trong kế hoạch đầu tư công và được Hội đồng nhân dân thông qua. Đồng thời, áp dụng đấu thầu để chọn lọc nhà đầu tư nhằm tăng tính tranh đua, chọn nhà đầu tư có đủ năng lực thực hiện dự án. Mặt khác cần quy định nhà đầu tư phải thực hiện, đã đi vào hoạt động dự án BT trước khi được giao đất”, bà Yến đề xuất.
Duanmasterianphu.com – Theo Hải quan
Tìm hiểu thêm tài liệu về dự án masteri an phú Xem Thêm
