Hơn 3.815 tỷ đồng sai phạm đã được Kiểm toán Nhà nước chỉ ra ở 21 dự án BT (xây dựng – chuyển giao). Trong khi “cái áo” pháp lý chưa đã đi vào hoạt động, hình thức đổi đất lấy hạ tầng 1 thời im ắng giờ lại “trăm hoa đua nở” có nhiều bất cập khiến cơ quan quản lý bối rối và đang tìm một vàih siết chặt.
Dễ bị biến tướng, bóp méo
Khai mạc Hội thảo Cơ chế Đầu tư BT – Những vấn đề đặt ra và biện pháp đã đi vào hoạt động, do Kiểm toán Nhà nước (KTNN) tổ chức ngày 19/10, ông Hồ Đức Phớc, Tổng Kiểm toán Nhà nước, đã cảnh báo: Hình thức đổi đất lấy hạ tầng rất dễ bị bóp méo, biến tướng do thiếu công khai minh bạch, vì một vài khoản sinh lời vô cộng lớn từ thời cơ có một vài mảnh đất vàng, ở địa điểm đắc địa hoặc một vài tổng diện tích rộng lớn của địa phương.
Không chỉ là cảnh báo mà trên thực ở, bà Trương Hải Yến, Phó Vụ trưởng, Vụ Tổng hợp, Kiểm toán nhà nước, cho hay, từ kết quả kiểm toán, cơ quan này đã kiến nghị xử lý tài chính hơn 3.815 tỷ đồng đối có 21 dự án BT, tương đương 12,5% giá trị được kiểm toán (3.815 tỷ đồng/30.425 tỷ đồng).
 Nhiều nhà đầu tư hạ tầng lớn đang dành sự quan tâm cho một vài dự án BT (ảnh minh họa) |
Rõ ràng, nếu một vài cơ quan thanh tra, kiểm sát như Thanh tra Chính phủ, KTNN không phát hiện ra một vài sai phạm trên, hàng nghìn tỷ đồng của Nhà nước đã bị thất thoát.
Một dẫn chứng khác cho thấy, ở Hà Nội, thanh tra Chính phủ thanh tra 15 dự án BT, cả 15 dự án đều có sai phạm, ở một vài mức độ khác nhau. Trong đó, có tới 14 dự án là chỉ định thầu, để lọt nhiều nhà đầu tư yếu kém.
Vì thế, theo ông Nguyễn Đình Hòa, Phó giám đốc Trường Đào tạo và Bồi dưỡng nghiệp vụ Kiểm toán (KTNN), như 1 hệ lụy tất yếu, thất thoát trong dự án BT sẽ là thất thoát kép. Thất thoát thứ nhất, vì BT chủ yếu là chỉ định thầu, đưa ra chào do không có tranh giành nên không phản ánh giá trị theo đúng giá phân khúc. Thất thoát thứ hai là thất thoát từ đất đai.
Dự án BT xây dựng các con phố trục phía Nam Hà Nội do Cienco 5 làm chủ đầu tư, có 41km các con phố, mặt cắt làn các con phố 40m, 4 làn xe từ ngã ba Kiến Hưng (Hà Đông) tới Pháp Vân – Cầu Giẽ (Thường Tín) là 1 điển hình. Nhà nước trả cho Cienco 5 một vài khu đất để phát triển khu thành thị mới Thanh Hà và Mỹ Hưng. Song, sau 9 năm thực hiện, chủ đầu tư mới xây dựng được 12km các con phố. Thế mà, đất đai đã giao hết cho chủ đầu tư, và Cienco 5 đã phân phối đất Thanh Hà cho 1 chủ đầu tư khác.
Ông Phạm Quang Tú, Tổ chức Oxfam, cho rằng, lý do dẫn đến hiện trạng trên, là thiếu 1 khung pháp lý. Đến nay, một vài dự án BT được quy định ở khá nhiều văn bản quy phạm pháp luật, nhưng lại đang tồn ở khá nhiều dao động trống pháp luật và dao động chồng chéo pháp luật.
Các quy định về hình thức đầu tư BT vẫn còn lép trong một vài văn bản pháp luật. BT chỉ có 1 câu, 1 dòng trong một vài điều của Nghị định nên người ta dựa vào đó để lách – ông Lê Huy Trọng, Kiểm toán trưởng KTNN chuyên ngành V, nhận xét.
Chính dao động trống pháp luật về xác định giá trị vẫn tồn ở, quyền chọn lọc giá trị lại trao cho Bộ Tài chính, phương thức này tạo nên nguy cơ tham nhũng rất lớn – ông Tú lo ngại.
Nguyên nhân nữa là do việc không xây dựng và ra mắt kế hoạch dự án hoặc có nhưng chậm và công tác chọn lọc nhà đầu tư không tranh giành, đa số là chỉ định thầu. Việc lập dự án, kiến trúc và phê duyệt là nhà đầu tư tự làm. Trong quá trình xây dựng không giám sát nghiêm ngặt, quyết toán không kịp thời. Việc xác định giá đất vẫn làm đau đầu cơ quan quản lý.
Dự án phải đấu thầu, đất phải đấu giá
Qua quá trình kiểm toán, ông Lê Huy Trọng, Kiểm toán trưởng KTNN chuyên ngành V, đã cảm thấy nhiều bất cập. Ông dẫn chứng: Mặc dù trên văn bản pháp luật, có hình thức đầu tư BT, Nhà nước chi trả bằng quỹ đất. Song, thực ở giai đoạn này có trường hợp chi trả bằng tiền, chi trả bằng cả nguồn vốn ngân sách, nguồn vốn trái phiếu Chính phủ, thậm chí cả vốn vay, trong khi vốn của chủ đầu tư rất nhỏ.
 Kiểm toán Nhà nước vào cuộc và đã phát hiện nhiều sai phạm ở Dự án Nhà máy xử lý nước thải Yên Sở do Gamuda Land thực hiện theo hình thức BT. |
“Chúng ta lại chưa quy định mật độ vốn của chủ đầu tư, dẫn tới hiện trạng nhiều nhà đầu tư không đủ năng lực vẫn được triển khai một vài dự án đầu tư”, ông Trọng nói.
Ông lo ngại, rất nhiều mảnh đất đẹp, đắc địa được định giá thấp hơn rất nhiều mà lẽ ra phải đưa ra đấu giá. Mà thực ở ở một vài quận, huyện khi đấu giá đất, giá trúng có khi còn cao gấp 15-20 lần so có mức giá đưa ra.
Vì thế, TS. Đặng Văn Thanh, Chủ tịch Hội kế toán và Kiểm toán Việt Nam, cho rằng, hình thức đầu tư BT đã triển khai 10-20 năm nay rồi, việc thiếu 1 khuôn khổ pháp lý đã đi vào hoạt động đang khiến cho phân khúc thiếu minh bạch, gây ra nhiều hệ lụy,… Toàn bộ quy trình giai đoạn này chưa chuẩn, cần tham khảo lại.
“Nên chăng, Nhà nước phải đứng ra đặt hàng. Nhà nước phải chủ động toàn bộ một vài khâu, từ dự toán, đấu thầu,… Không nên để một vài chủ đầu tư chủ động, bởi họ sẽ xây dựng cơ sở dự toán không tốt, đội vốn lên rất nhiều, nhất là khi ý định của nhà đầu tư không sáng láng, rõ ràng”, ông Thanh đề xuất.
Nên đảm bảo minh bạch công khai, cương quyết đưa vào luật: Dự án là phải qua đấu thầu, giao đất là phải qua đấu giá, như thế mới đảm bảo giá đất theo đúng phân khúc. Kiểm tra, giám sát, kiểm toán cũng nên đi vào ngay từ khi hình thành đến khi quyết toán dự án.
Đại diện Bộ KH-ĐT, bà Vũ Quỳnh Lê, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Đấu thầu – đơn vị xây dựng dự thảo sửa đổi Nghị định 15 về đầu tư theo hình thức công tư, cho hay, tới đó, đảm bảo sẽ có 1 chương riêng về hình thức đầu tư BT. Các ý kiến ở hội thảo là một vài đóng góp thiết thực để cơ quan này khắc phục “cái nền chưa đảm bảo còn nhiều lỗ hổng”, theo lời bà Lê.
Tuy nhiên, ở 1 hội thảo lớn bởi thế liên quan đến xây dựng cơ chế pháp luật cho đầu tư BT, theo lời chủ tọa, mặc dù KTNN đã mời đại diện một vài Bộ: Tài nguyên – Môi trường, KH-ĐT, Tài chính, Xây dựng,… nhưng không đơn vị nào gửi văn bản đóng góp ý kiến. Các đại diện của Hà Nội, TP.HCM, một vài địa bàn có nhiều dự án đầu tư BT, cũng vắng mặt.
Duanmasterianphu.com – Theo Vietnamnet
Tìm hiểu thêm tài liệu về dự án masteri an phú Xem Thêm
